– technika: olej na płótnie;

– rozmiar: 250 x 150 cm;

– rok: 2013.

---

Koncepcja:

Namalowanie obrazu przedstawiającego biblijną Ostatnią Wieczerzę w oparciu o opracowanie merytoryczne autorstwa Krzysztofa Romankiewicza, z zachowaniem następujących cech:

• technika olejna na płótnie;
• scena realistyczna, będąca dziełem artystycznym (nastrój, tajemniczość, wyjątkowość historycznej chwili);
• wierność Ewangeliom;
• ujęcie historyczne, bez odniesień do późniejszego rozwoju religii chrześcijańskiej;
• wyraźnie zaznaczona natura żydowskiej uczty paschalnej – sederu (uczestnikami są Żydzi, wszystkie rekwizyty, stroje, posiłki oraz wygląd pomieszczenia mają odpowiadać w jak największym stopniu realiom Jerozolimy i Judei w 30 r. n.e. oraz kulturze żydowskiej);
• wizerunki Jezusa i Apostołów opracowane na podstawie dostępnych badań.

Opis obrazu:

Zarówno inicjator pomysłu, jak i autor zebrali odpowiednią ilość materiałów źródłowych i naukowych przed rozpoczęciem wszelkich prac. Istotnym było opracowanie przybliżonego wyglądu całej sceny, z jej uczestnikami na czele – Jezusem i Apostołami. Zgodnie z kulturą i religią żydowską, żaden z elementów wyposażenia pomieszczenia nie jest ozdobiony wizerunkami ludzi ani zwierząt. Ubrania są namalowane tak, by wyglądały na te rzeczywiście noszone na Bliskim Wschodzie za czasów Jezusa; widoczne są żydowskie szale modlitewne – tality. Zachowana jest zgodność z Ewangeliami Nowego Testamentu i z badaniami archeologicznymi. Jedzenie znajdujące się na stole paschalnym składa się wyłącznie z potraw istotnych i właściwych dla uczty sederowej (żydowski chleb maca, gęsty sos z gorzkich ziół i owoców charoset, wino, mleko i ser kozi, sałata, winogrona). Uczta odbywa się przy stole, naokoło którego uczestnicy półleżą na sofach, według ówczesnego zwyczaju rzymskiego. Uwiecznioną chwilą jest moment oznajmienia przez Jezusa, kim jest ten, który Go wyda – zgodnie z tym, podaje Judaszowi chleb zawinięty w sałatę i zamoczony w sosie charoset. Pozostali Apostołowie wykazują przy tym rozmaite subiektywne emocje – od zaintrygowania, poprzez podejście żywiołowe, po brak zainteresowania wynikający z niezrozumienia lub ignorancji:

• Judasz bierze chleb od Jezusa, który w tej samej chwili wyjawia zdrajcę;
• Po prawej stronie Jezusa siedzi około 12-letni Jan, który ożywia się wyrwany ze snu lub zamyślenia. W tym samym czasie Piotr siedzący po lewej stronie od Nauczyciela bije się z myślami po usłyszanych słowach oraz po tym, jak Jezus oznajmił mu, że jeszcze tej samej nocy Apostoł wyprze się Go trzy razy;
• Andrzej przestraszony cofa rękę od tacy z macą, podobnie, jak stojący w tle Tomasz;
• Mateusz zamiera w momencie sięgania po chleb, zaś Filip wstaje i gestykulując prosi Jezusa o wyjaśnienie;
• Juda Tadeusz i Szymon Kananejczyk znajdują się w dwóch najbardziej odległych miejscach obrazu. Pierwszy jest zamyślony w sceptycyzmie i nieufności wobec nauk Jezusa. Drugi jest oddanym Nauczycielowi pielgrzymem.
• Jakub Starszy prowadzi akurat rozmowę z Jakubem Młodszym. Zdają się nie zauważać sytuacji lub dopiero odrywają się od konwersacji po poruszeniu innych;
• Bartłomiej, będący typem patrycjusza jeszcze nie zauważył lub nie zadał sobie trudu zrozumieniem słów Jezusa. Jeszcze wyciąga rękę z daleka ku misie z sosem;

Wszyscy Apostołowie są młodymi ludźmi. Najstarszy z nich jest Piotr, będący prawdopodobnie w podobnym wieku, co sam Jezus. Wszyscy są Żydami, na co dzień pracującymi ciężko. Piotr, Andrzej i Filip są braćmi. Jakub Starszy i bardzo młody Jan również. Mateusz jest byłym celnikiem – poborcą podatkowym, który przy stole Ostatniej Wieczerzy jest już Apostołem nawróconym.

Idea artystyczna: kompozycja sceny skupia uwagę na Jezusie i Judaszu. Nauczyciel znajduje się w jednym z punktów „złotego podziału” obrazu, zaś zdrajca pośrodku. Wieczerza odbywa się w świetle lampek oliwnych, które są głównym źródłem światła w mrocznym pomieszczeniu. Drugie źródło stanowi błękitny blask księżyca wpadający przez okna komnaty znajdującej się na najwyższym piętrze domu. Jego celem jest zaznaczenie czasu Paschy, a przy tym podkreślenie pewnej tajemniczości sceny. W tle za Tomaszem otwiera się czarna czeluść drzwi, które symbolizują świat czysto judaistyczny, miniony przez biorących udział w Wieczerzy Jezusa i Apostołów. Nie jest to jeszcze świat chrześcijański, a scena rozgrywa się w swego rodzaju symbolicznym „wymiarze poza wymiarami”. Niewierność i wątpliwość Apostołów, ale i oglądających obraz, symbolizuje Tomasz, stojący na tle drzwi. U stóp skrytych w cieniu Jakuba Starszego i Jakuba Młodszego widać majaczące czerwone światło paleniska, na którym piecze się baranek paschalny. To światło symbolizuje nadchodzące zmiany i możliwe, że zapowiedź chrześcijaństwa. Światło zielonkawe, które uwidacznia Apostołów z pierwszego planu pochodzi z odbicia światła lampek oliwnych na ścianach komnaty. Atmosfera jest ciężka i zdradza zapowiedź nadejścia nieznanego. Pomieszczenie domu Nikodema jest starożytne, prawdopodobnie jako jedno z nielicznych na terenie Jerozolimy przetrwało zawieruchę wojny. Zdobienia na murach z ciosanych kamieni są proste, zgodne z tradycją żydowską. Stół paschalny jest zestawiony z kilku mniejszych stolików, których wygląd został odtworzony na podstawie tych znalezionych przez archeologów na terenie Jerozolimy – kamienne stoliki na jednej nodze. Naczynia są gliniane z dwoma wyjątkami: jeden, to brązowy dzban, zaś drugi – najważniejszy – kielich rytualny, znany później jako święty Graal. Kielich ten ma formę czarki i jest zrobiony z kamienia – możliwe, że z włoskiego agatu.

Praca nad obrazem:

Inicjator pomysłu i autor albumu: Krzysztof Romankiewicz.

Wiosna-zima 2013 r.

Przygotowania do podjęcia się tak trudnego i złożonego tematu trwały kilka miesięcy. Po zebraniu odpowiednich informacji o większości aspektów artysta malarz Bogumił Hoder przystąpił do realizacji. Należało znaleźć modeli, z których każdy odgrywał innego uczestnika „Ostatniej Wieczerzy”. Modele byli wybierani na podstawie zarysów portretów psychologicznych i dostępnej wiedzy o wyglądzie Jezusa i Apostołów. Każda z osób była ucharakteryzowana i ubrana w specjalnie na tę okazję przygotowane szaty. Po serii szkiców określających całą kompozycję i układ uczestników uczty paschalnej oraz po wykonaniu fotografii modeli artysta zaczął szkicować kontury na płótnie.